Cách sử dụng nhựa đường an toàn

Các khía cạnh về môi trường và an toàn nhựa đường

Trong những năm gần đây người ta đã ý thức được sự cần thiết phải hoàn thiện hơn nữa các quy phạm về vệ sinh và an toàn công nghiệp. Điều này cũng đúng với ngành công nghiệp xây dựng nơi phần lớn nhựa đường được sử dụng.

Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn qua một số năm và từ các công trình nghiên cứu tại hiện trường, không có dấu hiệu nào cho thấy nhựa đường có thể gây ra bệnh nghề nghiệp đối với các công nhân thường xử lý nhựa đường hay gây ra những vấn đề về sức khỏe đối với những người có liên quan đến nhựa đường trong quá trình sản xuất và sử dụng. Như vậy, nhựa đường là sản phẩm nguy cơ gây hại không đáng kể với điều kiện thực hiện tốt các quy phạm về an toàn, sức khỏe và môi trường.

Các quy phạm này được nêu rất chi tiết trong cuốn Quy phạm mẫu về công tác an toàn về nhựa đường của Viện Dầu khí – phần 11 (Institute of Petroleum Model Code of Safe Practice), Quy tắc an toàn nhựa đường và trong tài liệu An toàn sản phẩm, Shell Bitumen Vương quốc Anh.

Những phần tiếp sau đây sẽ nêu bật một số nguy cơ liên quan đến nhựa đường. Tuy vậy, những nội dung này được biên soạn không nhằm thay thế cho các thông tin về an toàn và y tế do các nhà cung ứng nhựa đường khác phát hành, cũng như tài liệu Quy phạm mẫu về công tác an toàn về nhựa đường của Viện Dầu khí.


1. Những nguy cơ trong quá trình sử dụng nhựa đường
Vì nhựa đường thường được xử lý ở nhiệt độ trên 1000C, nên nguy cơ chủ yếu là gây bỏng do nhiệt khi tiếp xúc với cơ thể con người. Tuy nhiên, có một số loại nhựa đường nếu người sử dụng hít phải khí sản phẩm hoặc để sản phẩm tiếp xúc với da ngay ở nhiệt độ thấp cũng có thể gây nguy hại tới sức khỏe. Đặc biệt là một số độc tố có trong một vài loại vật liệu liên quan tới nhựa đường như hydrosunfide hoặc một số phụ da thêm vào nhựa đường như các loại dung môi pha chế nhựa đường lỏng cutback, các chất tạo nhũ tương, các sản phẩm hắc ín than đá…


2. Độc tính của nhựa đường
Nhựa đường là một phức hợp các chất hydrocacbon chứa các thành phần của nhiều dạng chất, phần lớn là các chất cao phân tử kể các hydrocacbon thơm đa vòng (PCAs). Độc tính của các thành phần này cần phải được xem xét kể cả việc nghiên cứu khả năng gây ung thư. Trong các nghiên cứu thí nghiệm trên động vật, các chất thơm đa vòng với 3-7 (thường là 4-6) vòng hợp lại, với trọng lượng phân tử trong phạm vi từ 200 đến 450, đã biểu hiện là chất có hoạt tính gây ung thư. Đặc biệt là benzo(a)pyren và benzo(a)anthracen được xem là chất gây ung thư mạnh. Tuy nhiên, nồng độ những chất gây ung thư này trong nhựa đường là cực kỳ thấp như đã liệt kê trong bảng 2.2.

Nhựa đường và hắc ín than đá dễ bị nhầm với nhau do đặc điểm bên ngoài giống nhau và công dụng giống nhau. Do đó có thể có sự nhầm lẫn về độc tính của hai loại sản phẩm này. Nhiều công trình nghiên cứu trên động vật đã được thực hiện về tác động gây ung thư do tiếp xúc lâu dài với hai loại sản phẩm này cho thấy việc tiếp xúc trực tiếp với hắc ín than đá gây ung thư và ung bướu trên da của chuột cao hơn 90%, trong khi tiếp xúc với nhựa đường chỉ gây cho chuột bị ung thư nhỏ hơn 0,5% và 2% bướu lành tính. Kết quả này phản ánh mức độ chất gây ung thu trong hai loại vật liệu nồng độ benzo(a)pyren của hắc ín than là từ 8.400ppm đến 12.500ppm trong khi đó ở nhựa đường chỉ là 0,1-27ppm (xem bảng 2.3). Nồng độ các chất gây ung thư trong nhựa đường không thể tạo nên nguy cơ về sức khỏe trong thực tiễn, nhưng các thông tin về nó là tối cần thiết để có các biện pháp phòng ngừa phù hợp đối với người thường xuyên phải sử dụng, tiếp xúc với sản phẩm này.


3. Khả năng gây hại khi tiếp xúc qua da
Ngoài nguy cơ gây bỏng do nhiệt, tác hại do tiếp xúc qua da với nhựa đường là không đáng kể. Các nghiên cứu do cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC), một cơ quan chuyên môn của Tổ chức Y tế thế giới, đã kết luận rằng nhựa đường đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều năm, nhưng không có bằng chứng trực tiếp nào nói lên sự liên quan giữa chúng với sự rối loạn về da ở người.Tuy nhiên, chúng chứa các hợp chất đa vòng, mà một số trong đó đã được chứng minh là có tính chất gây ung thư qua các nghiên cứu trên động vật. Do đó, cần thận trọng tránh để da tiếp xúc, đặc biệt là tiếp xúc lâu dài với nhựa đường.

Nhựa đường lỏng và nhựa đường nhũ tương được xử lý ở nhiệt độ thấp, không gây bỏng do đó những người sử dụng ít quan tâm đến việc chúng dễ tiếp xúc trực tiếp với da của họ. Nếu điều kiện an toàn lao động kém, người lao động để chúng tiếp xúc với da thường xuyên, kéo dài trong nhiều năm sẽ có thể tạo ra nguy cơ, tuy là nguy cơ thấp, về ung thư da. Tuy vậy, điều kiện an toàn lao động tốt có thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ này. Một số loại nhựa đường nhũ tương gây ra nhũng kích thích đối với da và mắt, gây dị ứng ở một số người.

Các phụ gia đôi khi được cho thêm vào nhựa đường để làm giảm độ nhớt của nó và do đó làm tăng thêm khả năng tiếp xúc sinh học đối với sử dụng sản phẩm. Một số chất phụ gia độc hơn nhựa đường do đó phải thực hiện thêm các biện pháp phòng ngừa phù hợp.


4. Sơ cứu khi bị bỏng
Khi bị bỏng khi tiếp xúc với nhựa đường nóng, ngay lập tức phải nhúng vết thương vào nước lạnh, để cho nước lạnh chảy qua vết thương ít nhất là 10 phút hoặc cho đến khi vết thương trở lại nhiệt độ bình thường. Tuyệt đối không bóc lớp nhựa đường dính trên da nạn nhân. Một khi nhựa đường đã nguội đi, nó sẽ không gây tổn hại gì cho nạn nhân và trong thực tế lại tạo ra một lớp phủ sát trùng bao phủ lên vùng bị tổn thương do bỏng. Ít ngày sau khi vết thương đã lành, lớp nhựa đường sẽ tự tách ra khỏi vết thương. Khi thực sự cần phải loại bỏ lớp nhựa đường dính ra khỏi da, do vị trí và kích thước chổ tiếp xúc với da hay do bản chất độc hại của loại nhựa đường đó, ví dụ nhựa đường lỏng, có thể sử dụng dung môi xử lý, sau đó cần phải rửa bằng xà phòng và nước, bôi kem làm sạch da hoặc các loại thuốc mỡ phù hợp.


5. Nguy cơ gây hại qua đường hô hấp
Thông thường, khi nhựa đường được gia nhiệt trong các phương tiện tồn chứa hoặc trộn với cốt liệu nóng, các loại khí sẽ bị bay lên. Các loại khí đó chứa các chất đặc biệt, hơi hydrocacbon và một số lượng rất nhỏ sunfua hydro. Viện Nghiên cứu asphalt đã xác định lượng  hơi phát thải từ asphalt nóng ngay sau khi xuất ra khỏi dây truyền trộn, nồng độ hơi nhựa đường từ 0,2 đến 5,4mg/m3, trung bình 1,6mg/m3. Trong mọi trường hợp, mức độ gây ung thư của các hợp chất hydrocacbon thơm đa vòng là rất thấp. Một nghiên cứu tương tự về hơi phát thải trong quá trình thi công đường cho thấy đối với quy trình đầm nén mặt đường mới thi công, mức độ phát thải bụi lá từ 0,15 đến 5,6mg/m3 và đối với các quy trình khác là từ 0,25 đến 3,5mg/m3 với mức độ trung bình là 0,9mg/m3.


Nồng độ giới hạn nghề nghiệp cho phép khi tiếp xúc với hơi nhựa đường trong không khí ở nơi làm việc ở Vương quốc Anh là:
Giới hạn tiếp xúc thời gian dài đến 8 giờ, với nồng độ khí thải trung bình là 5mg/m3
Giới hạn tiếp xúc thời gian ngắn đến 10 phút, với nồng độ khí thải trung bình là 10mg/m3

Như vậy, nồng độ của tổng số các hạt chỉ đôi khi đạt tới mức giới hạn tiếp xúc thời gian dài của Vương quốc Anh và không bao giờ vượt qua giới hạn tiếp xúc cho phép trong thời gian ngắn.

Khi làm việc với nhựa đường trong điều kiện ngoài trời, sunfua hydro không gây độc vì nồng độ quá thấp để có thể trở nên nguy hiểm đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên, sunfua hydro có thể tích lũy tới nồng độ gây tử vong cho người ở trong các bồn chưa nhựa đường nóng.

Không thể dựa vào mùi "trứng ung" quen thuộc của sunfua hydro để cảnh báo về sự hiện diện cùa nó, bởi vì chất khí chết người này chỉ có mùi khi đạt đến nồng độ cao hơn 200ppm.

Quy định về giới hạn nghề nghiệp  của Anh đối với sunfua hydro trong không khí ở nơi làm việc là:
Giới hạn tiếp xúc thời gian đến 8 giờ, với nồng độ khí thải bình quân là 10ppm (14mg/m3)
Giới hạn tiếp xúc thời gian ngắn đến 10 phút, với nồng độ khí thải bình quân là 15ppm (21mg/m3)
Trong mọi trường hợp không cần thiết, tránh tiếp xúc với hơi nhựa đường, khi có bất kì một nghi ngờ nào cần tiến hành kiểm tra để xác định nồng độ sunfua hydro trong hơi nhựa đường ở nơi làm việc.


6. Sơ cứu đối với trường hợp hít phải hơi nhựa đường
Những người hít phải hơi nhựa đường cần được đưa ngay đến nơi có không khí trong lành. Nếu triệu chứng nặng hay kéo dài phải chuyển nạn nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất để điều trị.


7. Các biện pháp phòng ngừa tai nạn cho cá nhân
7.1. Dụng cụ bảo hộ lao động cá nhân
Khi tiếp xúc với nhựa đường nóng nguy cơ lớn nhất là bỏng do nhiệt độ cao của nhựa đường. Vì vậy, người lao động phải sử dụng các trang bị bảo hộ lao động thích hợp như:

Găng tay chống nhiệt có măng sắt cài khít cổ tay;
Mạng bảo vệ mắt và mặt.
Quần áo bảo hộ lao động có măng sắt đầy đủ dài trùm qua cổ găng tay, ống quần dài đủ trùm qua cổ giầy bảo hộ lao động;
Giầy bảo hộ lao động đế mềm, cách nhiệt, mũi cứng;
Mũ cứng, có dải che gáy.
Quần áo bẩn do dính nhựa đường cần được loại bỏ hay giặt khô để tránh việc nhựa đường thấm vào quần áo bên trong.
Dụng cụ hay giẻ bẩn không được để vào trong túi quần áo bảo hộ vì nó sẽ làm bẩn lớp vải lót của túi quần áo.

7.2. Vệ sinh cá nhân
Những người phải xử lý nhựa đường hay vật liệu nhựa đường cần được cấp và sử dụng kem để bảo vệ phần da lộ ra, đặc biệt là bàn tay và ngón tay. Da phải được rửa sạch sẽ sau khi có bất kì sự dính bẩn nhựa đường nào và luôn phải rửa sạch trước khi ăn uống hay vào nhà vệ sinh.

Dùng kem bảo vệ trước khi xử lý nhựa đường, sẽ giúp rửa sạch khi dính nhựa đường. Tuy nhiên, kem bảo vệ không thay thế được cho găng tay hay quần áo bảo hộ chống thấm khác, do đó không thể sử dụng nó như một dạng bảo vệ duy nhất.

Không nên sử dụng các dung môi như xăng, dầu diezel hay cồn trắng...để tẩy nhựa đường khỏi da vì những chất này sẽ làm lan rộng vùng nhiễm bẩn. Sử dụng chất làm sạch không ăn mòn da và nước ấm để tẩy các vết nhựa đường dính trên da.


8. Phòng cháy chữa cháy
Việc áp dụng nghiêm túc các quy trình vận hành an toàn sẽ giảm một cách đáng kể nguy cơ hỏa hoạn. Tuy vậy, điều quan trọng là người lao động phải được huấn luyện và trang bị tốt để nếu xảy ra cháy họ có thể dập được lửa, đảm bảo an toàn cho người và phương tiện.Quy định về an toàn với sản phẩm nhựa đường của Viện Dầu khí và nhựa đường đã nêu rất chi tiết những yêu cầu về công tác phòng cháy chữa cháy.

Các đám cháy nhựa đường nhỏ có thể dập tắt được bằng các thiết bị dập lửa bằng khí trơ hay chất lỏng hóa hơi, bình lọt, bình chửa cháy dùng hóa chất khô, các vòi phun tia sương hay hơi nước. Không dùng vòi nước áp lực để chữa cháy nhựa đường vì nhựa đường nổi trên nước làm đám cháy lan rộng.

Khi cháy xảy ra trong bồn chứa nhựa đường, nếu phần nắp thùng còn gần như nguyên vẹn, có thể dập tắt lửa bằng cách phun tia hơi hay nước ở dạng "sương" vào trong phần lưu không của bồn. Tuy nhiên, chỉ những người được huấn luyện thành thục mới nên áp dụng phương pháp này bởi vì nước sẽ bay hơi ngay khi tiếp xúc với nhựa đường nóng. Hiện tượng này sẽ tạo ra bọt khí trong nhựa đường, có thể làm trào nhựa đường ra khỏi bồn chứa và làm cho đám cháy nguy hiểm hơn. Trong trường hợp này có thể sử dụng thiết bị chữa cháy bằng bọt để thay thế. Bọt có thể đảm bảo là nước được phân tán tốt, do đó giảm nguy cơ trào bọt ra ngoài. Điều bất lợi của loại bình chữa cháy tạo bọt là khi tiếp xúc với nhựa đường nóng, các bọt hóa chất sẽ bị vỡ ra nhanh chống, mất tác dụng cách ly ngọn lửa với oxy trong không khí.

Loại bình chữa cháy dùng hóa chất khô hoặc bình tạo bọt cơ động rất có hiệu quả đối với các đám cháy quy mô nhỏ. Do đó nên bố trí loại bình chữa cháy này quanh các khu vực có nhựa đường nóng. Chủng loại và vị trí đặt thiết bị cứu hỏa công suất lớn cần phải được thảo luận với độ cứu hỏa địa phương trước khi tiến hành lắp đặt.